Krwiobusy w Polsce. Mobilne punkty ratujące życie

Krwiobusy to mobilne punkty pobrań krwi, które umożliwiają oddawanie krwi w miejscach, gdzie brakuje stacjonarnych centrów krwiodawstwa. Ich rola w polskim systemie ochrony zdrowia jest nieoceniona, ponieważ docierają do odległych miejscowości, zwiększając dostępność donacji. Wyposażone w specjalistyczny sprzęt, gwarantują bezpieczeństwo i komfort dawcom. W Polsce działa kilkadziesiąt takich pojazdów, wspieranych przez regionalne centra krwiodawstwa. Poznaj ich  funkcjonowanie, historię, statystyki oraz znaczenie dla społeczeństwa

Czym są krwiobusy?

Krwiobusy to specjalnie przystosowane autobusy, wyposażone w sprzęt medyczny umożliwiający bezpieczne pobieranie krwi. W ich wnętrzu znajdują się stanowiska do donacji, zazwyczaj od 4 do 6, a także przestrzeń do rejestracji i wstępnych badań dawców. Pojazdy te są wykorzystywane przez regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa (RCKiK) do organizacji akcji wyjazdowych, które zbliżają możliwość oddawania krwi do mieszkańców mniejszych miejscowości, zakładów pracy czy uczelni. Dzięki mobilności krwiobusy pojawiają się na festynach, w centrach handlowych czy przy parafiach, co zwiększa zainteresowanie krwiodawstwem.

Idea mobilnych punktów pobrań krwi narodziła się w odpowiedzi na potrzebę zwiększenia dostępności donacji, szczególnie w regionach oddalonych od dużych miast. Pierwsze krwiobusy w Polsce zaczęły funkcjonować w latach 90. XX wieku, choć ich rozwój nabrał tempa po 2000 roku, wraz z modernizacją systemu krwiodawstwa. Inspiracją były rozwiązania stosowane w innych krajach, takich jak Stany Zjednoczone, gdzie mobilne jednostki pobrań krwi działały już w połowie XX wieku. W Polsce krwiobusy stały się symbolem nowoczesnego podejścia do honorowego krwiodawstwa, łącząc technologię z ideą altruizmu.

Organizacja i zarządzanie. Kto odpowiada za krwiobusy?

Krwiobusy podlegają regionalnym centrom krwiodawstwa i krwiolecznictwa, które działają jako publiczne zakłady opieki zdrowotnej nadzorowane przez Ministerstwo Zdrowia. W Polsce funkcjonuje 21 takich centrów, zlokalizowanych w miastach takich jak Warszawa, Gdańsk, Kraków czy Wrocław. Każde centrum zarządza flotą krwiobusów na swoim terenie, organizując akcje wyjazdowe we współpracy z lokalnymi instytucjami, szkołami czy organizacjami pozarządowymi, takimi jak Polski Czerwony Krzyż. Narodowe Centrum Krwi pełni rolę koordynatora na poziomie krajowym, dbając o standardy i efektywność systemu.

W 2023 roku w Polsce działało 38 krwiobusów, z czego 19 zostało zakupionych w ramach programu „Zapewnienie samowystarczalności RP w zakresie krwi, jej składników i produktów krwiopochodnych”. Pojazdy te, często nowoczesne modele marek takich jak Mercedes, są wyposażone w klimatyzację, systemy chłodzenia krwi oraz zaawansowany sprzęt medyczny. Obsługą krwiobusów zajmują się wykwalifikowane zespoły medyczne, w skład których wchodzą pielęgniarki, technicy laboratoryjni i lekarze. Ich praca wymaga precyzji, ponieważ każda jednostka krwi musi być pobrana, oznakowana i przechowywana zgodnie z rygorystycznymi procedurami.

Gdzie i kiedy spotkać krwiobusy? Statystyki donacji

Krwiobusy można spotkać w całej Polsce, zarówno w małych miejscowościach, jak i w dużych miastach. Harmonogramy akcji wyjazdowych są publikowane na stronach internetowych regionalnych centrów krwiodawstwa, a także w mediach społecznościowych. Pojazdy pojawiają się w miejscach o dużym ruchu, takich jak centra handlowe (np. Manufaktura w Łodzi), szkoły, uniwersytety i szpitale. W 2013 roku dzięki krwiobusom przeprowadzono ponad 12 000 akcji wyjazdowych, co pokazuje skalę ich zaangażowania. W 2022 roku odsetek donacji realizowanych w oddziałach terenowych i krwiobusach stale rósł, stanowiąc znaczną część wszystkich pobrań krwi w Polsce.

Statystyki wskazują, że krwiobusy znacząco przyczyniają się do pozyskiwania krwi. W 2017 roku dokonano w Polsce 1 305 600 donacji krwi i jej składników, z czego duża część pochodziła z akcji mobilnych. Średnio jeden krwiobus podczas pojedynczej akcji zbiera od 10 do 30 jednostek krwi (450 ml każda), co w skali miesiąca daje tysiące litrów krwi na poziomie krajowym. Na przykład w 2020 roku, mimo pandemii COVID-19, która ograniczyła liczbę dawców, krwiobusy pomogły zebrać znaczną część z 657 800 donacji zarejestrowanych w tym okresie. Dane te podkreślają ich znaczenie w utrzymaniu stabilnych zapasów krwi.

Co dzieje się z pobraną krwią?

Po pobraniu, krew z krwiobusów jest transportowana do regionalnych centrów krwiodawstwa w specjalnych pojemnikach chłodniczych, zapewniających temperaturę od 2 do 6 stopni Celsjusza. Tam każda jednostka przechodzi szczegółowe badania laboratoryjne, które wykluczają obecność chorób zakaźnych, takich jak HIV czy wirusowe zapalenie wątroby. Następnie krew jest rozdzielana na składniki – czerwone krwinki, osocze i płytki krwi – co pozwala na ich precyzyjne wykorzystanie w leczeniu. Czerwone krwinki trafiają do pacjentów po operacjach czy wypadkach, osocze jest stosowane w leczeniu oparzeń i zaburzeń krzepnięcia, a płytki krwi wspierają osoby w trakcie chemioterapii.

Część osocza, zwłaszcza nadwyżki, jest sprzedawana firmom farmaceutycznym do produkcji leków krwiopochodnych, takich jak albuminy czy immunoglobuliny. W latach 2019–2022 Polska sprzedała około 250 000–296 000 litrów osocza rocznie, generując przychody od 92 do 190,6 mln zł. Proces ten budzi kontrowersje wśród dawców, którzy oddają krew nieodpłatnie, jednak Ministerstwo Zdrowia podkreśla, że sprzedaż nadwyżek pozwala pokryć koszty funkcjonowania systemu krwiodawstwa, a czerwone krwinki są w 100% wykorzystywane do ratowania życia.

Przywileje honorowych dawców

Honorowi dawcy krwi, którzy oddają krew w krwiobusach lub stacjonarnych punktach, mogą liczyć na szereg przywilejów. Po każdej donacji przysługuje zwolnienie od pracy w dniu oddania krwi oraz w dniu następnym, a także zwrot kosztów dojazdu do punktu pobrań. Dawcy otrzymują posiłek regeneracyjny o wartości 4500 kalorii, zazwyczaj w postaci czekolad i soków. Osoby, które oddały co najmniej 5 litrów krwi (kobiety) lub 6 litrów (mężczyźni), uzyskują tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi, co wiąże się z dodatkowymi uprawnieniami, takimi jak zniżki na leki czy korzystanie z opieki zdrowotnej poza kolejnością.

W niektórych miastach, np. w Poznaniu, dawcy po oddaniu 15 litrów krwi (kobiety) lub 18 litrów (mężczyźni) mogą korzystać z bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską. Przywileje te są wyrazem wdzięczności za altruizm dawców, choć wielu z nich podkreśla, że największą nagrodą jest świadomość ratowania życia. Krwiobusy, ułatwiając dostęp do donacji, zachęcają nowe osoby do dołączenia do grona honorowych dawców, budując tym samym społeczną solidarność.

Krwiobusy: (c) Karykatura.com / GR

Zobacz też:
> Krwiodawstwo w Polsce
> Memy o komarach pijących krew